Khỏi Covid-19 xuất viện về nhà, bà Tâm 56 tuổi, ở Châu Đốc, An Giang, vẫn liên tục gặp tình trạng khó thở.
Giữa tháng 11/2021 bà mắc Covid-19 mức độ nặng, điều trị tại TP Châu Đốc, sử dụng thuốc kháng siêu vi, kháng đông, kháng viêm và được hỗ trợ thở HFNC (oxy dòng cao). Xuất viện về nhà, bà thường mệt mỏi và khó thở.
Cuối tháng 12/2021, bà đến Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Nam Sài Gòn khám, kết quả chụp X-quang cho thấy xơ phổi hậu Covid, tổn thương xơ phổi nặng hai bên. Tình trạng tổn thương dạng mô kẽ rải rác hai phổi, xơ rải rác hai phổi, dãi phế quản rải rác hai phổi. Bà Tâm phải điều trị dài ngày, đến nay chưa khỏi.
Bà Tâm là một trong số người đang gặp các vấn đề di chứng hậu Covid-19. Bác sĩ chuyên khoa 1 Hồ Thanh Lịch (Trưởng khoa Hồi sức tích cực, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Nam Sài Gòn) cho biết khoảng 30-40% bệnh nhân đến khám hậu Covid-19 tại bệnh viện này bị tổn thương xơ phổi. Phần lớn họ thuộc nhóm bệnh nhân nặng bị tổn thương phổi, phải thở oxy dòng cao, thở máy trong giai đoạn cấp tính điều trị Covid-19, số ít bệnh nhân nhẹ gặp di chứng Covid-19 kéo dài.
“Tình trạng xơ phổi của các bệnh nhân hậu Covid-19 ở nhiều mức độ nặng nhẹ khác nhau. Một số người xuất hiện kén khí, trong phổi có túi khí với nhiều kích thước, vỡ ra gây tràn khí màng phổi. Tình trạng xơ hóa làm giảm trao đổi khí cũng dẫn đến bệnh phổi hạn chế ở một số bệnh nhân hậu Covid-19”, bác sĩ Lịch chia sẻ.
Tại Bệnh viện Đại học Y Dược TP HCM, tỷ lệ bệnh nhân gặp vấn đề tổn thương phổi ở mức 20% trong số khoảng gần 4.000 bệnh nhân khám hậu Covid-19. Theo tiến sĩ, bác sĩ Nguyễn Như Vinh (Trưởng khoa Thăm dò chức năng hô hấp, Bệnh viện Đại học Y Dược TP HCM), nhiều bệnh nhân không có triệu chứng hậu Covid-19 vẫn đến viện khám nên tỷ lệ bệnh nhân phổi bình thường khoảng 80%. Trong các triệu chứng hậu Covid-19 thì khó thở là triệu chứng phổ biến, khoảng 50% bệnh nhân mắc triệu chứng này.
“Tỷ lệ nhỏ bệnh nhân không triệu chứng hậu Covid-19, không khó thở nhưng phổi vẫn bị xơ hóa nhẹ; ngược lại nhiều bệnh nhân không có tổn thương phổi nhưng vẫn khó thở”, bác sĩ Vinh chia sẻ.
Di chứng Covid-19 tác động đến phổi ở nhiều mức độ, như tổn thương xơ phổi mức độ nhẹ. Nặng hơn là phổi xơ nhiều (viêm phổi tổ chức hóa), khi ấy hình chụp X-quang phần trắng nhiều hơn đen, bệnh nhân khó thở liên tục, chỉ số oxy trong máu (SpO2) thấp, phải thở oxy tại nhà. Một số bệnh nhân bị nhiễm vô mô phổi lủng lỗ như lao (do lúc cấp tính mắc Covid-19 nặng quá), xơ xẹp phổi.
Bác sĩ Thanh Lịch cho biết để điều trị di chứng hậu Covid-19, tùy theo mức độ và triệu chứng, các bác sĩ sẽ kiểm tra hô hấp, tâm thần kinh, da niệu… Trong khám hô hấp, bệnh nhân được chụp X-quang phổi, điện tim, đo chức năng hô hấp để biết mức độ trao đổi khí, từ đó bác sĩ đánh giá mức độ nặng nhẹ để điều trị thuốc, tập thở và vật liệu trị liệu.
Bệnh nhân hậu Covid nhẹ có các triệu chứng như hồi hộp nhẹ, rối loạn giấc ngủ, rụng tóc thì thời gian hồi phục 1-2 tháng, còn bệnh nhân bị xơ hóa phổi, có triệu chứng khó thở thì thời gian phải mất 3-6 tháng. Bệnh nhân xơ hóa phổi rất nặng thì thời gian hồi phục sẽ lâu hơn, có thể phải tính bằng năm và cần kiên trì điều trị.
Theo bác sĩ Lịch, để giảm di chứng hậu Covid-19, bệnh nhân có triệu chứng khó thở, viêm phổi trong thời gian mắc Covid nên tập thở sớm. Khi tập có các kỹ thuật viên vật lý trị liệu hỗ trợ, hướng dẫn thì càng tốt, giúp tăng trao đổi khí, hỗ trợ hô hấp và ngăn xơ hóa phổi. Bệnh nhân cũng cần đảm bảo chế độ dinh dưỡng đầy đủ, giữ tinh thần thoải mái để nâng sức đề kháng, tránh diễn tiến nặng. “Nhóm nguy cơ cao như người trên 65 tuổi, người có bệnh nền nên dùng thuốc kháng virus sớm, thuốc giảm tỷ lệ chuyển nặng, giảm tỷ lệ viêm phổi và xơ hóa phổi do nCoV”, bác sĩ khuyến cáo.
Phó Giám đốc Sở Y tế TP HCM Nguyễn Anh Dũng chia sẻ tại Hội nghị triển khai các hoạt động trọng tâm của ngành y tế năm 2022, chiều 12/1, các nghiên cứu trên thế giới ghi nhận di chứng hậu Covid không chỉ xảy ra ở bệnh nhân nặng cần nhập viện hoặc lớn tuổi, có bệnh nền mà còn gặp ở những người trẻ tuổi, mắc bệnh nhẹ. Trong đó, khoảng 1/5 bệnh nhân độ tuổi 18-34, không nhập viện, không triệu chứng, vẫn mắc di chứng. Phân tích gộp trên gần 48.000 bệnh nhân Covid-19 lứa tuổi 17 đến 87, thời gian 14 đến 110 ngày sau nhiễm Covid, ghi nhận 55 nhóm tác động lâu dài với nhiều triệu chứng, hậu quả để lại trên cơ thể. Khoảng 80% bệnh nhân từng nhiễm có ít nhất một triệu chứng kéo dài, thậm chí đến 5 triệu chứng.
Tại TP HCM, đến nay hơn nửa triệu người dân mắc Covid-19, trên 300.000 người đã xuất viện. Ngành y tế thành phố đề ra mục tiêu quan trọng trong thời gian tới là xác định mô hình của bệnh nhân hậu Covid trên địa bàn, ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý chăm sóc sức khỏe hậu Covid, nâng năng lực chăm sóc của ngành y tế, đặc biệt là y tế cơ sở.
Hai chiến lược chăm sóc hậu Covid được Sở Y tế TP HCM triển khai là tiếp cận và can thiệp sớm. Mục đích nhằm quản lý, chăm sóc, điều trị sớm người mắc di chứng, đảm bảo về sức khỏe thể chất, tinh thần và xã hội cho nguời bệnh.
Mô hình quản lý, chăm sóc sức khỏe hậu Covid-19 của thành phố cũng thực hiện theo mô hình tháp 3 tầng. Trong đó, tầng một là cấp y tế cơ sở (tiếp nhận bệnh nhân nhẹ), tầng hai là bệnh viện tuyến quận, huyện (chăm sóc người bệnh mức độ trung bình), tầng ba là bệnh viện chuyên khoa sâu và đa khoa tuyến cuối (tiếp nhận bệnh nhân nặng, nguy kịch). Hai tầng đầu tập trung mục tiêu chẩn đoán sớm, điều trị kịp thời từ sớm, hạn chế nguy cơ chuyển nặng.
