Phó thủ tướng: ‘Năng suất lao động thấp không phải do người Việt lười’

Theo Phó thủ tướng Vũ Đức Đam, chỉ số “năng suất lao động” thấp không đồng nghĩa với kém chuyên cần và không khéo léo.

Theo số liệu của Tổng cục Thống kê mới công bố, năng suất lao động của Việt Nam vẫn thấp so với khu vực và trên thế giới. Tính theo ngang giá sức mua PPP 2011, năng suất lao động năm 2018 của Việt Nam cao hơn Campuchia nhưng chỉ bằng 7,3% của Singapore, 19% của Malaysia, 37% của Thái Lan, 44,8% của Indonesia và bằng 55,9% của Philippines.

Chia sẻ tại Hội nghị “Cải thiện năng suất lao động quốc gia” ngày 7/8 tại Hà Nội, Phó thủ tướng Vũ Đức Đam nhiều lần nhấn mạnh, chỉ số năng suất lao động thấp không có nghĩa là người Việt Nam không chuyên cần bằng các nước hay người nước ngoài làm cùng một việc nhanh hơn. Thậm chí, ông nói, có những ngành của Việt Nam năng suất rất cao và một số nước tìm cách hạn chế các sản phẩm Việt xuất khẩu sang.

Đồng tình với Phó thủ tướng, ông Nguyễn Hồng Sơn, Phó ban Kinh tế Trung ương khẳng định người Việt Nam không lười và năng suất thấp cũng không phải vì không khéo léo. Ông lý giải, năng suất lao động thấp có thể cho thấy GDP không chỉ được tạo ra bởi mỗi lao động. Về bản chất, GDP là tổng giá trị gia tăng của lao động, vốn, công nghệ.

Một đại diện của Chương trình Phát triển Liên Hiệp Quốc (UNDP) cũng cho biết, việc so sánh năng suất lao động của Việt Nam với các nước khác có phần khập khiễng. Như với ngành điện tử, không thể so sánh năng suất khi gia công với công đoạn cao cấp là thiết kế sản phẩm như ở Nhật Bản, Hàn Quốc. Nếu so sánh trong cùng một công đoạn là gia công sản phẩm cuối cùng, năng suất lao động và giá trị gia tăng trên đầu ra của Việt Nam tương đương với các nước khác.

Hiện nay, hai ngành may, da giày cũng tương tự điện tử: Khâu sản xuất ở Việt Nam là khâu gia công cuối cùng. Vì vậy, để có thêm giá trị gia tăng và nâng năng suất lao động, theo đại diện UNDP, cần tập trung để doanh nghiệp Việt Nam tham gia vào khâu tiền sản xuất và hậu sản xuất (từ thiết kế cho đến marketing bán hàng).

Đại diện cho một doanh nghiệp trong ngành công nghệ cao có năng suất lao động lên tới 230.000 USD một người một năm như Tập đoàn Công nghiệp – Viễn thông quân đội (Viettel), ông Lê Đăng Dũng, Quyền chủ tịch HĐQT nói: “Nếu so sánh từng cá nhân thì không phải là người Việt Nam không phải không khéo léo, cần cù. Tuy nhiên, từng cá nhân tốt nhưng trong một tập thể, tổ chức, chúng ta lại kém. Chính điều này khiến năng suất lao động Việt Nam kém”.

Ông Dũng cho rằng điều quan trọng nhất để tăng năng suất là quy hoạch ngành nghề, địa phương và doanh nghiệp, hay nói cách khác là tập trung cho những gì mũi nhọn và đứng đầu. Sau khi quy hoạch, việc ứng dụng khoa học công nghệ hay quản trị tiên tiến mới cần bàn đến.

Phát biểu chủ trì hội nghị, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cho rằng chỉ tiêu của Việt Nam có thể thấp do GDP Việt Nam “còn bỏ sót nhiều và chưa được tính đầy đủ”. Theo ông, năng suất lao động được tính theo cách lấy GDP chia cho tổng số lao động nên Tổng cục Thống kê với sự giúp đỡ của IMF đã tính lại GDP năm 2017, dự kiến chỉ số năng suất lao động sẽ cao hơn. Bên cạnh đó, về cơ cấu lao động thì lao động nông nghiệp chiếm tỷ lệ cao (hiện khoảng 37%), cộng với số lao động thời vụ, làm cho số lao động rất cao, là mẫu số lớn trong phép tính này.

Thủ tướng cho rằng năng suất lao động tại Việt Nam chưa cao một phần do xuất phát điểm thấp, nhưng cần phải nhấn mạnh tốc độ tăng năng suất của Việt Nam đang cao nhất trong khu vực. Dựa trên xu hướng tăng lên từng năm, Thủ tướng khẳng định: “Chúng ta đang đi đúng hướng”.

Phó ban Kinh tế trung ương thì cho rằng nên nhìn nhận năng suất ở nghĩa rộng, trong đó bao gồm năng suất lao động. Ngoài ra, năng suất lao động không chỉ đơn thuần là vấn đề kinh tế mà là văn hoá và truyền thống. Theo ông, người Việt Nam khéo léo, chăm chỉ, nhưng cần phải xem xét lại tính kỷ luật. “Tại sao quản trị 5S, Kaizen ở Nhật Bản tốt mà áp dụng ở Việt Nam vô cùng khó khăn? Phải tinh tế để đưa ra những giải pháp thúc đẩy năng suất liên quan đến yếu tố văn hoá và thói quen”, ông nhận định.

Chủ trì hội nghị, Thủ tướng đề cập không dưới 5 lần về vấn đề thể chế chính sách như một điểm nghẽn. Theo ông, để tăng năng suất chung của nền kinh tế, đầu tiên là cải cách thể chế. Bên cạnh đó, cần chuyển dịch cơ cấu lao động (từ nông nghiệp sang công nghiệp và dịch vụ, từ lao động giản đơn sang có kỹ năng, từ khu vực có giá trị gia tăng thấp lên cao hơn); cải cách khu vực tài chính ngân hàng để dòng vốn chảy vào khu vực có năng suất cao nhất. Ngoài ra, Chính phủ sẽ ưu tiên các dự án FDI có chọn lọc những ngành có giá trị gia tăng cao, công nghệ cao, đồng thời kết hợp tốt FDI và doanh nghiệp trong nước…